Dewocjonalia - geneza i znaczenie, czyli jak to się zaczęło
Słowo dewocjonalia pochodzi z języka łacińskiego - devotio - ofiarowanie, lub devovere - poświęcać coś (np. bóstwu). W dzisiaj znanej nam definicji wyraz dewocjonalia odnosi się przede wszystkim do przedmiotów kultu religijnego, takich jak różańce, obrazy religijne, ikony świętych lub figury wielkich ludzi kościoła. Są to wszystkie obiekty, które dla katolika, ale również dla członków innych wyznań chrześcijańskich obrazują sacrum, wspierające w modlitwie i pobożności.
Nie jest łatwo stwierdzić jak wyglądały dewocjonalia w dalekiej przeszłości, ponieważ wiele z nich po zakończeniu użytkowania palono, lub zakopywano w ziemi aby nie zostały zbezczeszczone. Zwyczaj pozostawiania dewocjonaliów w grobach również nie był powszechny, uważano wtedy że symbol krzyża nie powinien być grzebany ponownie.
Na terenie polski najstarsze znane dewocjonalia pochodzą z XVI w. Ich temat został szerzej opisany w publikacji dr. Marka kołyszko pt. ”Dewocjonalia z końca XVI-XVIII wieku pochodzące z badań archeologicznych na terenie Polski. Stan zachowania, identyfikacja, zagadnienia konserwatorskie”.
Egipskie odkrycia archeologów z 2012 roku wnoszą sporą dawkę wiedzy o przedmiotach kultu religijnego. Odnaleziono wtedy cztery ołowiane krzyżyki ukazujące sceny z ukrzyżowania Chrystusa i wyobrażenia Maryi, oraz kolistą plakietkę z inskrypcją w języku arabskim. Przedmioty te pochodzą ze średniowiecza, najprawdopodobniej z X wieku.
Podwaliny współczesnych dewocjonaliów - wydarzenia i przedmioty kultu religijnego
Fundamentalnymi i bezspornie największymi przykładami, budzącymi inspirację w przeszłości jak i dzisiaj, to obiekty wpływające na historię chrześcijaństwa. Prawdopodobnie każdy z nas kojarzy przedmioty odkryte i te nie odnalezione jak: Arka Przymierza, Święty Graal, Chusta Weroniki, Korona Cierniowa, lub drzewo z krzyża na którym umarł Zbawiciel. Istnieją także te mniej znane jak pas Maryi, lub kości św. Piotra. To właśnie w pewnym stopniu na nich opiera się cała idea wytwarzania przedmiotów pomagających otworzyć się człowiekowi na sprawy wyższe.
Artykuły religijne takie jak różaniec to konsekwencja objawień świętych - Maryjnych. Znana na całym świecie legenda potwierdzona została w dwustuczternastu wypowiedziach papieskich zawartych w bullach, encyklikach i dekretach o tym, że Św. Dominik żyjący na przełomie XII - XIII wieku miał otrzymać różaniec święty bezpośrednio od Matki Bożej.
Kolejnym przykładem, które zapoczątkowało objawienie Maryjne jest szkaplerz karmelitański.
Św. Szymon Stock otrzymał wten czas zapewnienie, że noszenie szkaplerza zapewni ludziom uniknięcie ognia piekielnego i opiekę Maryi. Było to w XIII w.
Jak widać są to wydarzenia, które bezpośrednio wpłynęły na dewocjonalia, jakie dzisiaj znamy. Można zatem powiedzieć że świat nadprzyrodzony bezustannie inspiruje ludzi do tworzenia przedmiotów pomagających zbliżyć się człowiekowi do Boga. Dla Katolika historia chrześcijaństwa to nie zamierzchłe czasy, ale rzeczywistość, która dzieje się tu i teraz.
Warto też przypomnieć, że największe przedmioty kultu religijnego wpłynęły na kulturę masową. Filmy takie jak Indiana Jones - Poszukiwacze zaginionej arki (arka przymierza), lub Indiana Jones i ostatnia krucjata (święty graal). Powieść Król Artur i Rycerze Okrągłego Stołu (święty graal).
Motywacje skłaniające nas do posiadania przedmiotów kultu religijnego
Wynikają one zarówno z tych przyziemnych i materialnych pobudek, ale także wzniosłych i duchowych. Potrzeba posiadania rzeczy, które ułatwią nam kontakt z Bogiem w sensie kontemplacyjnym, ale też ozdobią naszą zewnętrzną powłokę i uświetnią miejsca naszych domostw, kaplic, kościołów.
Przynależność do wspólnoty chrześcijańskiej przynosi ze sobą wiele okazji do których musimy się też przygotować i wyposażyć w potrzebne artykuły religijne. Dla Katolika to droga, której przejście będzie się dzieliło na etapy chrztu, komunii, bierzmowania, ślubu, prymicji, ale także na większe święta i okresy np. adwentu, lub wielkiego postu. Wydarzenia te są również czynnikami tworzącymi okazję do pozyskiwania dewocjonaliów.
Artykuły religijne dziś - W jakim kierunku podąża rynek z dewocjonaliami
Nurt komercyjny i tradycyjny - rzemieślniczy obecnie mocno się zderzają. Ten pierwszy jest dziś o wiele silniejszy niż w przeszłości ze względu na duże ułatwienia w kwestii importu i wymiany towarów. Zalety jakie niesie natomiast nurt globalny to możliwość pozyskania ciekawych produktów jak np. oryginalne ikony bizantyjskie z największych greckich pracowni, lub wyposażenie polskich producentów o elementy, wzbogacające ich działania produkcyjne.
Z drugiej strony zachodzi jednak potrzeba pozyskania produktów niepowtarzalnych, unikatowych, których produkcji podejmują się artyści i fachowcy z mniejszych pracowni. Mają oni świadomość czasu i pracy, który trzeba włożyć w wykończenie dzieła jakim jest przedmiot nawiązujący do sfery sacrum.
Dla Katolika łatwo dzisiaj znaleźć prawie wszystko w sektorze z dewocjonaliami
Przekonać się możemy o tym dzięki odbywającym się na całym świecie targom sakralnym. W polsce odbywają się one w Kielcach pod nazwą SacroExpo i z powodzeniem tworzą warunki do wymiany handlowej pomiędzy producentami, a sprzedawcami z całego świata, oferując klientom większy wybór asortymentu z zakresu artykułów religijnych.
Każdy z nas posiadając swój własny styl i podejście do tego typu produktów, może z łatwością zaaranżować np. własne miejsce skupienia, lub odnaleźć elementy biżuterii przez które przemawiają wyznawane przez nas wartości chrześcijańskie. Znalezienie upominku religijnego jaki naprawdę chcielibyśmy podarować innym staje się też dużo łatwiejsze.
